Architektura Polesia w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów (1569-1795)

Barokowy zespół kościelno-klasztorny Franciszkanów w Pińsku (1712-1730), od 1925 katedra rzymskokatolicka

Polesie – położone w południowo-zachodniej części Białorusi – jest krainą stosunkowo mało znaną. W przeszłości słynęło z rozległych, trudnych do przebycia rozlewisk i bagien, dostępnych wyłącznie drogą wodną; obecnie tereny Polesia są już po większej części osuszone. Polesie znane było też ze wspaniałej przyrody, do dziś w znacznym stopniu ocalałej.
W przeszłości obszar Polesia należał do, kolejno: Rusi Kijowskiej, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczpospolitej Obojga Narodów (jako województwo brzesko-litewskie), Imperium Rosyjskiego, Rzeczpospolitej Polskiej (jako województwo poleskie), Związku Sowieckiego. Od 1991 roku znajduje się w Białorusi, w większości w obwodzie brzeskim. Tak długie i skomplikowane dzieje regionu znalazły oczywiście swoje odzwierciedlenie w architekturze. Jednak w porównaniu z wieloma regionami dawnej Rzeczpospolitej architektura Polesia jest liczbowo skromniejsza i zdecydowanie mniej znana, tym bardziej, że historia nie była dla niej łaskawa. Szczególne straty przyniosły jej obie wojny światowe i lata powojenne. Zniszczeniu bądź zrujnowaniu uległy liczne świątynie – kościoły i klasztory, cerkwie, synagogi. Ten sam los spotkał wiele pałaców, dworów i innych budynków mieszkalnych. Jednak sporo interesujących dzieł architektury przetrwało do dziś, zarówno w większych miastach takich jak Brześć i Pińsk, jak i w mniejszych miejscowościach. Zachowane w rozmaitym stanie, świadczą dziś o wielowiekowym bogactwie kulturowym i społecznym tej krainy.

Barokowy gmach dawnego Kolegium w Pińsku (1651-1675) – pozostałość zespołu kościelno-klasztornego Jezuitów (kościół św. Stanisława zburzono w 1953), obecnie Muzeum Poleskie

Gmach Kolegium w Pińsku – widok od strony rzeki Piny

Barokowy kościół św. Karola Boromeusza w Pińsku-Karolinie (1770-1782), obecnie miejska sala koncertowa

Kapliczka przydrożna św. Andrzeja Boboli w Pińsku (XVII w.), obecnie położona na skraju wielkiego osiedla mieszkaniowego

Drewniana, trójdzielna cerkiew św. Jerzego w Dawidgródku (ok. 1720)

Ruiny klasycystycznej synagogi w Stolinie (ok. 1790), zniszczonej po 1941

Ruiny synagogi w Stolinie – fragmenty polichromii

Ruiny późnobarokowego pałacu Sapiehów w Różanie (1784-1788, na miejscu wcześniejszej rezydencji), zniszczonego w 1914 i 1944

Ruiny pałacu Sapiehów w Różanie – pozostałości drewnianego kartusza herbowego na bramie wjazdowej

Barokowo-klasycystyczny pałac Butrymowiczów w Pińsku (1784-1790), od 1930 pałac biskupi, po 1944 dom kultury

Dwór w Mereczowszczyźnie (ok. 1700, całkowicie zniszczony w 1942, zrekonstruowany w 2004) – miejsce urodzenia Tadeusza Kościuszki w 1746